گزارش هم ماشین؛
۳ دهه تلاش ناموفق چرا مناطق آزاد عملکرد مطلوبی نداشتند؟
به گزارش هم ماشین، با وجود اهمیت مناطق آزاد برای اقتصاد کشور، اما به نظر می آید که تا امروز این مناطق چندان عملکرد مطلوبی نداشته و به محلی برای واردات تبدیل گشته اند.
به گزارش هم ماشین به نقل از مهر، طی دهه های گذشته همواره بر ضرورت کاهش وابستگی اقتصاد ایران به درآمدهای نفتی تاکید می شد. چاره آن هم افزایش تولید و صادرات محصولات و کالاهای غیرنفتی بود. در همین راستا در اوایل دهه ۷۰، مناطق آزاد تجاری تأسیس شدند.
البته تنها هدف از تشکیل این مناطق، افزایش صادرات نبود بلکه مطابق آنچه در ماده یک قانون چگونگی اداره مناطق آزاد به صراحت تبیین شده است، هدف از ایجاد این مناطق توسعه و عمران آن، گسترش اشتغال، محرومیت زدایی، افزایش صادرات و … عنوان شده است.
همچنین در سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی هم یک سری کارکردها و اهداف برای مناطق آزاد در نظر گرفته شده که میتوان همچون آنها به انتقال دانش روز و جذب سرمایه گذاری های داخلی و خارجی اشاره نمود.
بنابراین در مجموع میتوان اظهار داشت که توسعه اقتصادی، خصوصاً از راه افزایش تولید و صادرات، هدف اصلی تشکیل مناطق آزاد بوده است.
به این ترتیب باتوجه به رویکرد اصلی که پشت تشکیل مناطق آزاد بوده، میتوان متوجه شد که تا چه حد در اقتصاد کشور اهمیت دارد.
مشاور رئیس جمهور: از عملکرد مناطق آزاد راضی نیستیم
سعید محمد مشاور رئیس جمهور و دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی در برنامه زنده تلویزیونی صف اول که ۲۴ مرداد پخش گردید، اظهار داشت: کارکرد اصلی مناطق آزاد در اسناد بالادستی، صادرات، تولید، ارزآوری، ورود فناوریهای جدید و فعالیت شرکتهای دانش بنیان و امثال آن بوده اما کارکرد مناطق آزاد تا به امروز راضی کننده نبوده و نتوانسته اند هم پای مناطق آزاد رقبای ما در منطقه رشد کنند.
سعید محمد: تراز تجاری مناطق آزاد پس از ۳ دهه مثبت شد
وی افزود: سرجمع تراز تجاری مناطق آزاد و ویژه اقتصادی همواره مثبت و این شاخص در سال ۱۴۰۰ حدود ۱۱ میلیارد دلار بوده است؛ اما تراز تجاری مناطق آزاد به تنهایی همواره در این ۳ دهه از عمر راه اندازی مناطق آزاد در کشور، منفی بوده است. با اینحال با حل و فصل برخی مشکلات فعالان اقتصادی در این یک سال از عمر دولت سیزدهم، توانستیم کاری نماییم که از مهر ماه سال قبل تا کنون تراز تجاری مناطق آزاد به مثبت ۳۵ میلیون دلار برای نخستین بار در ۳۰ سال قبل تغییر کند.
دروازه واردات نیستیم
دبیر شورای عالی مناطق آزاد در رابطه با برخی انتقادها در مورد تبدیل شدن مناطق آزاد به دروازه واردات اظهار داشت: در ۹ ماهه مهر ماه سال قبل تا آخر خرداد سال جاری ۸۳۰ میلیون دلار واردات داشتیم که ۵۰ درصد آن واردات ماشین آلات مورد نیاز برای کارهای تولیدی همان منطقه بوده است؛ بخشی هم به واردات کالاهای اساسی ساکنان مناطق آزاد اختصاص داشته و نهایتا تنها ۱۰۰ میلیون دلار واردات بعنوان کالاهای همراه مسافر بوده است.
محمد اظهار داشت: به صورت کلی در سال ۱۴۰۰ مجموع واردات بعنوان کالای همراه مسافر ۱۱۲ میلیون دلار بود که رقم قابل توجهی نیست و سبب می شود مردم به جای انیکه به ترکیه برای خرید بروند، در داخل کشور خرید کنند. ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز هم دروازه قاچاق نبودن مناطق آزاد را تأیید کرده است.
کارشناس اقتصادی: مناطق آزاد نتوانستند در صادرات موفق عمل کنند
در این رابطه عبدالرضا ارسطو کارشناس اقتصادی به خبرنگار مهر اظهار داشت: برای مناطق آزاد، مشوق ها و امتیازات خاصی در گمرک، سرمایه گذاری خارجی، ورود و خروج سرمایه، تأسیس بانک و بیمه بین المللی، معافیت مالیاتی، تسهیل واگذاری زمین به فعالان و همینطور صدور مجوزها دیده شده که اهمیت این مناطق را برای سیاست گذار مشخص می کند.
وی افزود: سیاست گذاران و قانون گذاران هم به دنبال این بودند که با این امتیازات، فعالیت اقتصادی را تسهیل کرده و فعالان اقتصادی بتوانند با کمترین بروکراسی و موانع، فعالیت اقتصادی خویش را حول محورهای تولیدی و صادراتی شروع کنند.
این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: موقعیت جغرافیایی استراتژیک این مناطق هم مبحث مهمی است که سبب شده همه یا عمده آنها مرز مشترکی با کشورهای همجوار داشته باشند و می تواند آنها را به قطب صادرات آن کشور تبدیل نموده و روابط تجاری قوی را بین کشورها شکل بدهد.
به گفته ارسطو یکی دیگر از علل اهمیت مناطق آزاد اینست که سیاست گذار به دنبال ایجاد منطقه ای بوده که پایلوت کارهای اقتصادی هدفمند و هوشمند قرار بگیرد و بتواند این مناطق را به الگوی توسعه کشور تبدیل کند. ازاین رو نقش این مناطق در الگو بودن برای سرزمین اصلی و انتقال سرریز دانش و سرمایه گذاری به سایر مناطق کشور بسیار حائز اهمیت می باشد.
آمار، عدم توفیق مناطق آزاد در صادرات و اشتغال را تأیید می کند
به گزارش هم ماشین به نقل از مهر، به قول برخی کارشناسان، مناطق آزاد طی سالهای قبل در بعضی اهداف خود مثل توسعه منطقه ای نمره قابل قبولی می گیرند اما در سایر اهداف که اتفاقاً اهداف اصلی هم بوده، مثل اشتغال، تولید و صادرات متأسفانه نمره قابل قبولی نمی گیرند و نتوانستند اهداف توسعه ای خویش را به صورت کامل محقق کنند.
برای مثال بررسی آمارهای سرمایه گذاری نشان از آن دارد که تناسبی بین جذب سرمایه گذاری در این مناطق و عملکرد تجاری آنها وجود ندارد. طبق آمارها، منطقه آزاد چابهار با اختلاف اندکی پس از کیش، بیشترین میزان جذب سرمایه گذاری داخلی را به خود اختصاص داده، اما پایین ترین میزان صادرات را داشته است؛ به عبارتی سرمایه گذاریِ انجام شده در نهایت به افزایش صادرات منتهی نشده است.
دلایل ناکارآمدی مناطق آزاد چیست؟
عبدالرضا ارسطو در پاسخ به این پرسش که اگر بخواهیم به صورت جزئی تر به علل عدم موفقیت مناطق آزاد بپردازیم، چه نکاتی را میتوان یادآور شد؟ اشاره کرد: به صورت کلی مناطق آزاد در کشور ما به صورت نارس متولد شدند؛ ما نتوانستیم از تجربیات موفق جهانی در حوزه مناطق آزاد بهره ببریم. متأسفانه مناطق آزاد در ایران بدون هیچ گونه امکانات زیرساختی و شرایط لازم برای تولید و صادرات تشکیل شدند و از همین رو مدیران مناطق آزاد هم بدون حمایت های دولتی مجبور بودند که از هر طریقی مبادرت به تأمین مالی برای ایجاد و یا گسترش زیرساخت ها نمایند. یکی از این روش های تأمین مالی که متأسفانه با کارکردهای مناطق آزاد هم همخوانی نداشته، واردات کالاهای مصرفی خارجی به مناطق آزاد و درآمدزایی از راه عوارض های حاصل از آن است. همین مساله موجبات تضعیف تولید و صادرات در مناطق آزاد را فراهم آورده است.
به گفته او همینطور منابع درآمدی ناپایدار و ضد توسعه ای که متکی به واردات می باشد هم از عوامل دیگر عدم موفقیت مناطق آزاد است.
این کارشناس افزود: انتخاب مدیران سیاسی و دخالت های نابجا در انتصابات مناطق آزاد هم شرایط شایسته گزینی را تضعیف کرده و سبب شده است که مدیران آن آشنایی لازم و دغدغه کافی در مورد اهداف توسعه ای را نداشته باشند و شاهد بی ثباتی مدیریتی باشیم.
بخشنامه های متعدد، خلق الساعه و دست و پاگیر، بلای جان سرمایه گذاری
وی اضافه کرد: بخشنامه ها و آیین نامه ها و دستورالعمل های مختلف و دست و پاگیر که عملاً فضای کسب و کار را در بعضی از مناطق آزاد ضعیف تر از سرزمین اصلی کرده هم نکته مهمی است؛ ازاین رو بخشنامه های خلق الساعه و تسری قواعد سرزمین اصلی به مناطق آزاد هم در عدم کامیابی آنها نقش جدی داشته است. همینطور بی توجهی به دیپلماسی اقتصادی و تجاری در معاملات و مبادلات با کشورهای هم مرز سبب شده است که زمینه توسعه صادرات بطور جدی شکل نگیرد.
عدم اجرای قوانین، معضل جدی مناطق آزاد
به گزارش هم ماشین به نقل از مهر، یکی دیگر از مهم ترین مسائلی که در نامطلوب بودن عملکرد مناطق آزاد نقش داشته، عدم اجرای کامل قانون چگونگی اداره مناطق آزاد تجاری-صنعتی بوده است.
کارشناس اقتصادی در این رابطه اضافه کرد: مواردی نظیر معافیت های مالیاتی، حاکمیت یکپارچه و منسجم، تأسیس بانکهای بین المللی، بانک آفشور و بیمه آفشور، بورس بین الملل، مشوق های سرمایه گذاری خارجی و … متأسفانه تابحال عملیاتی نشده است. البته در دوره اخیر وزارت امور اقتصادی و دارایی اقدامات مؤثری در مورد تأسیس بورس بین الملل و بانک آفشور شده است که جای تقدیر دارد.
الگوی حکمرانی نامناسب و تضعیف کارکردهای مناطق آزاد
به گزارش هم ماشین به نقل از مهر، برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند الگوی حکمرانی و ساختاری نامناسب سازمان های مناطق آزاد و همینطور نیروی انسانی مازاد هم تضعیف کارکردهای مناطق آزاد را فراهم آورده است.
ارسطو کارشناس اقتصادی در رابطه با مشکلات در ارتباط با قوانین مالیاتی و گمرکی در حوزه عملکرد مناطق آزاد، گفت؛ قوانین مالیاتی در حوزه مالیات بر عملکرد و مالیات بر ارزش افزوده و بخشنامه های مختلف سازمان امور مالیاتی که در مواردی مناطق آزاد را هم شامل می شود، تعمیم رویه های و مقررات گمرکی و بانک مرکزی که در سرزمین اصلی اجرا می شوند به مناطق آزاد، سخت گیری ها و مقررات وزارت صمت و … همه همچون عوامل و مواردی هستند که تسهیل کارهای اقتصادی در مناطق آزاد را به چالش کشیده اند.
ارسطو اشاره کرد: در این رابطه باید توجه داشت که در نهایت مناطق آزاد هم در بستر نهادی و ساختاری ایران شکل گرفتند و متأسفانه خیلی از موانع و محدودیت هایی که برای نظام اقتصادی کشور وجود داشته برای مناطق آزاد هم وجود داشته است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب