گزارش هم ماشین؛
جریان چشم انتظاری در اروندرود
هم ماشین: اروندرود رگ حیات اقتصاد مردم خرمشهر شمرده می شود و ساحل نشینان چشم انتظار لایروبی رودخانه برای رونق اقتصادی منطقه هستند.
خبرگزاری مهر؛ گروه استان ها- سیده فاطمه هلالات: اروند، رودخانه ای با ۲۰۰ متر طول و حدود ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر عمق در حدفاصل ایران و عراق است. این رودخانه یکی از استراتژیک ترین رودخانه های کشور است و جدل بر سر آن به دوران عثمانی ها بر می گردد و اوج درگیری ها در دوران حکومت پهلوی بر ایران بود که برای حل وفصل این اختلاف بر سر مرز مشترک میان ایران و عراق، پای مذاکرات به مجامع بین المللی باز شد و در نهایت عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر به یک توافق ختم و خط مرزی دو کشور یا همان خط تالوگ در میانه این رود مشخص شد.
خط تالوگ که این روزها زیر گل ولای مدفون شده و به قول مدیرکل بندر و دریانوردی خرمشهر، ۱۰ درصد هم به سمت عراق متمایل شده، اتفاقی است که جرقه آن از جنگ تحمیلی زده شد.
طولانی شدن جنگ عراق ضد ایران که بی ارتباط به اروندرود نبوده سبب شده که از این رودخانه با ۹ متر عمق، آبراه ای با ۳۵ میلیون مترمکعب گل ولای برجای بماند. اتفاقی که ضربه ای جدی به پیکر بنادر مسیرش همچون بندر خرمشهر وارد کرد.
بندر خرمشهر قبل از جنگ تحمیلی ۷۰ درصد تردد دریایی کشور را به خود اختصاص داده بود و مهم ترین بندر کشور به حساب می رفت اما از شرایط فعلی اروند رود این بندر گرفتار خسارت شده است. این روزها عمق اروند که زمانی ۱۱ متر عمق هم داشت به قول «رضا سفاری» مدیرکل پیشین بندر آبادان در دهانه اش به ۲.۵ متر در هنگام جزر کاهش پیداکرده است.
اهمیت لایروبی
رودها در شهرهای بندری خرمشهر و آبادان مثل رگ در بدن مهم هستند و در یک کلام سبب کسب و کار و رونق در این شهرها می شوند ولی به گل نشستن کشتی غرق شده یا همان مغروقه ها و گل ولای برجای مانده از سالهای جنگ، توان این بنادر را کاهش داده است.
آن طور که «نورالله اسعدی» مدیرکل بندر و دریانوردی خرمشهر می گوید: ظرفیت تخلیه و بارگیری بندر خرمشهر حدود ۱۵۰ هزار کانتینر معادل ۳.۵ میلیون تن در سال است که با لایروبی اروندرود، ظرفیت سالیانه کانتینری این بندر به ۳۰۰ هزار کانتینر و بیشتر از پنج میلیون تن افزایش خواهد یافت.
سفاری، مدیر پیشین بندر و دریانوردی آبادان به مشکلات ایجادشده برای شناورها در عمق کم رودخانه اشاره می کند و می گوید: این عمق با لایروبی می تواند به هشت متر هم افزایش یابد.
«حسین گروسی» سرپرست پیشین منطقه آزاد اروند هم با تکیه بر اهمیت لایروبی اروندرود می گوید: اقتصاد هر منطقه ای با کسب و کار مردم رابطه مستقیم دارد. همینطور توسعه اقتصادی سبب ماندگاری مردم در شهرستان های آبادان و خرمشهر خواهد شد و باید به این مساله توجه جدی کرد.
خارج سازی مغروقه ها مقدمه لایروبی
یکی از موانع مهم لایروبی اروندرود بحث خارج سازی مغروقه ها در کارون و اروندرود است. مغروقه هایی که روزگاری کشتی ها و شناورهای مختلف و حتی اقیانوس پیما بودند.
«عادل دریس» در مصاحبه ای در سال ۱۳۹۶ که در آن زمان مدیرکل بندر خرمشهر بود به برنامه ریزی برای خارج سازی ۳۹ فروند مغروقه از اروندرود با اعتباری بیشتر از ۶۲۵ میلیاردریال اشاره می کند که آغاز عملیات آن از نیمه شهریورماه سال ۱۳۹۵ بوده است.
او می گوید: ۱۶ فروند مغروقه شامل ۱۲ فروند مغروقه آسان، سه فروند مغروقه سخت و یک فروند نیمه سخت خارج سازی شده است. همینطور چهار فروند مغروقه هم قبل از آغاز این عملیات خارج سازی شده بود.
بنا به قول او از سال ۷۲ تا ۹۶، تعداد ۱۷۹ فروند مغروقه از آب های اروند و کارون خارج سازی شده که شامل ۵۴ فروند از اروندرود و ۱۲۵ فروند از رودخانه کارون بود که این تعداد حالا به ۱۸۰ مغروقه در این دو رودخانه رسید.
اسعدی، مدیرکل بندر و دریانوردی خرمشهر هم چندی قبل خبر آغاز روند خارج سازی خطرسازترین مغروقه اروند را می دهد و به خارج سازی ۶ فروند از اروند در جهت پاک سازی آبراه اروند اشاره می کند و می گوید: پروژه خارج سازی ۶ فروند مغروقه در آبراهه اروند و خور موسی با اعتباری بیشتر از یک هزار و ۱۹۰ میلیاردریال از محل منابع و اعتبارات داخلی سازمان بنادر و دریانوردی برای افزایش ضریب ایمنی و کاهش ریسک تردد توسط قرارگاه خاتم در حال انجام می باشد.
کم و کیف لایروبی
آبراه اروند حدود ۶۰ مایل یا ۱۰۰ کیلومتر قابلیت کشتی رانی دارد و حدود ۵۰ کیلومتر از آن نیازمند لایروبی است که با در نظر گرفتن طول و عرض این آبراهه، بیشتر از ۸۰ میلیون متر مکعب حجم برای لایروبی پیش رو است.
پیش از انقلاب توافق بین ایران و عراق بر این بود که لایروبی اروند به صورت منظم انجام و هزینه های آن هم بین دو طرف به تناسب تقسیم شود اما کشور عراق همکاری نداشت و تابحال بیشتر از ۴۰ سال است که اروندرود لایروبی نشده است.
همچنین در اسناد قانونی همچون بند «ت» ماده ۱۱۲ قانون برنامه ششم توسعه لایروبی اروند، دولت موظف شده تا چهار سال از اجرای قانون، این کار را عملیاتی کند که مهلت تعیین شده به پایان رسیده است.
همچنین در جریان سفر رئیس جمهور ایران به عراق در سال ۱۳۹۸ طرفین توافقی را برای لایروبی اروندرود و خارج کردن کشتی های مغروقه امضا کردند که حدود یک میلیارد دلار برای طرفین هزینه داشت که عراق همه شروط سیاسی را در این پروژه کنار گذاشت؛ این در شرایطی است که با مذاکرات صورت گرفته سهم ایران از لایروبی از ۹۰ میلیون مترمکعب به ۱۱ میلیون مترمکعب کاهش پیدا کرد.
اسعدی، مدیرکل بندر خرمشهر همینطور اعتبار موردنیاز برای لایروبی اروندرود را سه هزار میلیارد تومان اعلام می کند و می گوید: در ۸۴ کیلومتر مسیر مرزی اروندرود هفت نقطه بحرانی وجود دارد که هزینه لایروبی آن ۲۱۰ میلیون یورو است.
لایروبی اروند از وعده تا عمل
«هادی حق شناس» معاون امور دریایی سازمان بنادر و دریانوردی کشور اردیبهشت ۹۸ گفته بود که عملیات اجرایی لایروبی اروندرود در بخش عراق بعد از سال ها از دو ماه دیگر شروع می شود و «محمد راستاد» مدیرعامل وقت سازمان بنادر و دریانوردی کشور از همکاری با عراق و شروع فرایند لایروبی اروندرود پس از ماه رمضان اطلاع داده بود.
همچنین رئیس مجلس شورای اسلامی در شهریور سال ۱۳۹۹ هم از لایروبی قریب الوقوع اروندرود خبر می دهد و می گوید که «موافقت مشارکت عراق در لایروبی اروندرود دریافت شده است» و ماه رمضان را تاریخ آغاز همکاری با عراق و شروع فرایند لایروبی اروندرود اعلام می کند.
اما این وعده از دولت دوازدهم به دولت سیزدهم رسید و «احمد وحیدی» وزیر کشور نوزدهم بهمن ۱۴۰۰ در حاشیه سفر به آبادان و خرمشهر ازسرگیری مذاکرات با عراق برای لایروبی اروندرود و اجرایی شدن کار بعد از توافق خبر می دهد.
دریس، مدیرکل سابق بنادر و دریانوردی خوزستان هم بیستم بهمن ۱۴۰۰ هم می گوید که «رایزنی ها درحال پیگیری است».
مشکل کجاست؟
نماینده پیشین و فعلی مردم خرمشهر در مجلس، اختلاف در خط مرزی آبی را علت مناقشه ایران و عراق بر لایروبی اروندرود اعلام نموده اند؛ خطی که در قرارداد ۱۹۵۷ الجزایر مورد توافق قرارگرفته بود.
عهدنامه ای که در ارتباط با مرز دولتی و حُسن هم جواری بین ایران و عراق و یک توافق سیاسی بود و سه پروتکل تعیین مرز رودخانه ای بین ایران و عراق، علامت گذاری مجدد مرز زمینی ایران و عراق و امنیت در مرز ایران و عراق را شامل می شود.
طبق همین توافقنامه، این اتفاق باید با نظر دفتر هماهنگی مشترک به نام CBC اجرایی شد؛ دفتری که هرچند در بندر خرمشهر توسط طرف ایرانی بوجود آمده اما فعال نیست.
اسعدی، مدیرکل بندر و دریانوردی خرمشهر، بی میلی عراق را بعنوان عامل بازدارنده آغاز عملیات می داند و توضیح می دهد: عراقی ها درحال توسعه بنادر خود به سمت «ام القصر» در آخرین نقطه خلیج فارس هستند و علاقه چندانی به لایروبی اروند ندارند و همین همکاری نکردن طرف عراقی مهم ترین علت لایروبی نشدن اروندرود است.
«سید لفته احمد نژاد» نماینده خرمشهر در مجلس در گفتگو با خبرنگار مهر، همکاری نکردن طرف عراقی را تأیید می کند و می گوید: پیگیری های زیادی در سطح وزیر خارجه و حتی رئیس جمهور انجام شده اما مشکل از جانب طرف عراقی است و قولی که «حسین امیر عبدالهیان» وزیر امور خارجه داد، بررسی قضیه است و امید می رود که نتایجی حاصل شود.
البته صاحب نظران معتقدند که مساله لایروبی اروند شاید بیشتر از گل ولای قعر آن به گل نشسته است و تبعاتی که لایروبی نشدن آن همچون تبعات اجتماعی در منطقه مرزی به همراه دارد می تواند به اندازه جابه جا شدن خط مرزی مهم و تهدیدی برای امنیت کشور قلمداد شود.
منبع: hammashin.com
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب